کد مطلب:26267 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

نظر اسلام درباره بردهداري و خريد و فروش برده چيست؟

تا چند قرن پيش در تمامي جهان، نظام بردهداري حاكم بود و مناسبترين شيوه در شرايط آن روز شيوه بردهداري بود.

اسلام با توجه به اين كه دگرگوني اساسي در نظام اجتماعي آن روز نه ضروري بود و نه ممكن، بر اصل اين مسئله صحه گذاشت، ولي با وضع قوانين در چند جهت حركت كرد:

1- تأمين حقوق افراد با وضع معيارهايي در مورد كيفيت استرقاق (بنده گرفتن) و تحريم آن جز در موارد خاص؛

2- وضع قوانين جهت حمايت از حقوق بردگان و تنظيم روابط صحيح بين مالك و برده؛

3- تشويق مردم به آزادسازي بردگان و وضع ظوابطي براي دسترسي به اين هدف در مجموع اسلام وضعي را براي بردگان فراهم ساخت كه آنان به مقامها و درجات مهم علمي و سياسي در جامعه اسلامي دست يافتند. اسلام با فراهم آوردن اوضاع انساني و عاطفي براي زندگي بردگان، اينان را مشتاق به پيوستن به جامعه اسلامي كرد. آنان در بازگشت به موطن خود همراه با آزادي، مبلّغ اسلام شدند. نيز اسلام راه برده شدن را مسدود كرد و راه آزادي بردگان راگشود. مسلّماً يكي از عوامل دگرگوني نظام بردگي، اسلام بوده است.

كنيزها نيز مشمول همين قاعده و قانون بودند. آنان از كشورهاي ديگر كه در جنگ با مسلمانان اسير مي شدند و ياتوسط تاجران وارد ممالك اسلامي ميگشتند، با فرهنگ اسلامي و مزاياي نجات بخش آن آشنا شده، بسياري از آنان همانند ديگر مردم در جامعه اسلامي زندگي مي كردند. مالكيت كنيز در حكم عقد ازدواج بود و موجب محرميت مالك مي گرديد.

اگر در جنگي مشروع، مسلمانها بر كفار مسلط شوند و آنها را اسير بگيرند، اسير كافر حكم برده را دارد.

بردگي آن روز بر اساس تبعيض نژادي بود و سياهان و مردم ضعيف را به دام مي انداختند و مي فروختند اما اگر ميان دو گزينه باشيم: بين اين كه دشمن شكسته خورده را بكشند يا اسيرش كنند، كدام انسانيتر است؟ دشمني كه اسير شده، به تدريج در كشور اسلامي تربيت شده، ممكن است انساني شايسته شود. اما اگر وي را بكشند، ادامه حيات و بازگشت از راه و كردارش، به رويش بسته ميشود.

در اسارت نيز دو فرض مطرح است: دولت اسلامي، آنها را در زندانها قرار داده، يا در دست مسلمانان قرار دهد. فرض دوم بهتر است؛ زيرا قرار گرفتن اينان در دست مسلمانان اوّلاً هزينه مالي براي نگهداري آن را از دوش دولت اسلامي بر مي دارد؛ مسلمانان مي توانند از نيرو و خدمات آنها استفاده كنند، بردگان به درون جامعه اسلامي وارد شوند و تحت سرپرستي مسلمانان، با فرهنگ و آداب و قوانين اسلامي آشنا شده، تدريجاً در دارالسلام تربيت شوند، تا به صورت انساني شايسته در آيند. سرانجام با تمهيداتي كه در احكام فقهي اسلامي انديشيده شده، زمينه آزادي آنها فراهم شود.

بازگشت آنها پس از آزادي به سرزمينهاي خود، در عين حال كه آثار تربيتي بسياري براي آنها داشته، از اينان مبلّغان خوبي براي فرهنگ و تمدن و برخورد انساني اسلام و قوانين عالي آن خواهد ساخت.

براي توضيح بيشتر مراجعه به كتابهاي ذيل كنيد:

اسلام و مسئله آزادي بردگي، موسوي زنجاني؛

از بردگي روم قديم تا ماركسيسم، حجتي كرماني؛

فرآوردهاي ديني، ناصر مكارم؛

حقوق بشر، اسد اللَّه مبشري؛

نگاهي به بردگي، محمد علي گرامي؛

بردگي در اسلام، صادق ايرجي.